Nói đến những bài học về lãnh đạo và cách dùng người trên bàn cờ vua thì không ít. Có rất nhiều câu chuyện xoay quanh câu chuyện: đãi ngộ công bằng cho mọi quân cờ, quyền tự do hoạt động của các quân cờ là minh chứng cho sự trao quyền và tin tưởng. Bất ngờ, hôm nay lôi bàn cờ vua ra đánh khi trong lòng đang băn khoăn ngổn ngang công việc, tưởng dứt ra được dòng suy nghĩ, nào ngờ nhìn bàn cờ lại nhớ về câu chuyện “hoạch định kế thừa” trong tổ chức.

Người chơi cờ vua hẳn không còn xa lạ với luật “phong cấp” (queening) – một chú tốt, khi băng qua hết chiều dài bàn cờ vua để đi đến tận cùng phía bên kia bàn cờ của đối phương, sẽ được phong lên thành một trong những quân cờ uy lực hơn: quân hậu, mã hoặc xe.

Thuở mới tập chơi cờ, tôi rất thích con hậu, bởi con hậu có năng lực của con xe và con tượng cộng lại – quá đỉnh. Con mã thì sắp đỉnh vì có thể nhảy cả qua đầu của đối phương mà đi. Con tượng và con xe, về mặt độ dài tấn công là như nhau, chỉ khác phương thức đi thẳng và đi chéo. Vậy đó, mọi quân cờ được đứng ngang hàng với vua và hoàng hậu đều mang những năng lực vượt trội hơn lực lượng đông đảo nhất trong bàn cờ – TỐT. Ngoại trừ lần đầu xuất quân được đi 2 ô, con tốt chỉ di chuyển khiêm tốn từng ô một, tấn công thì chậm, bị kẻ khác rượt thì cũng khó mà bỏ chạy vì chỉ được tiến chứ không được lùi. Vậy nên, nếu đối phương theo đuổi và loại bỏ những con TỐT của mình trên bàn cờ, tôi có chút tiếc nuối chứ không quá lao tâm khổ tứ để bảo vệ chúng khỏi nanh vuốt của đối thủ, không quá băn khoăn xem mình cần đầu tư công sức bảo vệ một con tốt tiềm năng nào để có thể phong cấp trong tàn cuộc. Hậu quả là khi những quân cờ chủ lực của tôi được “tiễn” ra khỏi bàn cờ, tôi không còn kế hoạch dự phòng nào khác, không có con tốt nào sẵn sàng thay thế, đành để lại lỗ hổng trong hàng ngũ.

Dần dần, bên cạnh đãi ngộ, chính sách công bằng, sự trao quyền hay tin tưởng lẫn nhau mà người ta vẫn thường nói trích dẫn ra từ triết lý của cờ vua, hoạch định kế thừa là một bài học khác mà tôi tự chiêm nghiệm lấy cho riêng mình. Ngay khi còn những quân cờ mạnh trong tay, hãy nghĩ tới khi sa cơ lỡ vận của chúng. Cho dù vì bất cứ lý do gì, sự trống trải một vị trí quan trọng trong đội ngũ quan tướng sẽ là một thiệt hại to lớn mà chúng ta cần cân nhắc. Hãy dành tâm huyết xây dựng một lực lượng kế thừa, sẵn sàng để “phong cấp” ngay khi lực lượng chủ lực này vắng bóng.

Bản thân con TỐT, dù được người chơi dự định phong cấp thành hoàng hậu, nhưng khi cục diện bàn cờ không phù hợp với một quân hậu mới, nhiều khả năng con TỐT sẽ được phong lên thành xe hoặc mã. Điều này cũng tương tự như việc hoạch định kế hoạch nhân tài, không phải luôn có một vị trí sẵn sàng, đo ni đóng giày trong tổ chức cho mọi nhân tài. Đừng hứa hẹn khi ta không biết tương lai như thế nào. Ở vai trò người quản trị nhân tài, hãy tạo điều kiện nhiều nhất có thể cho mọi người có cơ hội phát triển lên những vị trí tiềm năng, và nuôi dưỡng những nhân tài có khả năng linh hoạt cho nhiều vị trí. Như vậy, tổ chức mới có thể có sự phát triển bền vững trước những biến động của nguồn lực.

(Nhân một ngày ngồi chế tác các quân cờ vua bằng epoxy resin)

Tham khảo thêm các bài khác về quản trị nhân tài

Boardgame Bagh Chal và nhân sinh quan mà tôi cảm nhận (huongman.com)

What if you train your employees, and they leave? (huongman.com)