(Đừng lo! Đây vẫn là một bài viết tiếng Việt, tôi chỉ giữ nguyên văn tiếng Anh của câu nói ở tựa bài mà thôi)

Lần đầu tiên tôi nghe thấy đoạn đối thoại này là trong một hội thảo cấp vùng, khi vị diễn giả đang bàn về Xây dựng tổ chức học tập. Câu hỏi được đặt ra bởi một trong những người ngồi nghe và diễn giả đã trả lời đúng y như vậy. Tôi rất tâm đắc với câu trả lời và có vẻ như người đã hỏi cũng bị thuyết phục. Bằng chứng là anh ấy không hỏi thêm gì và ngồi xuống với vẻ mặt như vừa “ngộ” ra một chân lý mới.

Tôi có biết một vài công ty mà thương hiệu của họ nổi tiếng trên thị trường như một trường đại học. Có nghĩa là, ai cũng cho rằng, vào đó, họ sẽ được cho đi học nhiều, vì ngân sách của công ty dành cho đào tạo rất lớn. Nhân viên mới toe sẽ được học kỹ năng mềm đủ kiểu bất kể vị trí hay thâm niên ở các công ty khác, quản lý cấp trung như giám sát hay trưởng nhóm thì sẽ học những khóa cao cấp hơn thuê từ bên ngoài về, còn trưởng phòng hay giám đốc có thể đi nước ngoài học. Và cuộc tranh đua tuyển dụng vào các công ty này cũng rất cam go vì ai cũng muốn có cơ hội tiếp cận những khóa học mà nếu bỏ tiền túi ra, chắc còn lâu mình mới được tham dự đầy đủ. Nhưng vì họ vào là để có cơ hội học tập, chuẩn bị cho một công việc khác nên khi tích lũy đủ vài kỹ năng cần thiết, họ sẵn sàng lên đường tìm chân trời mới.

Công ty (hoặc vài người hoạch định chính sách cho công ty) vẫn dùng lập luận như vị diễn giả để nói. Tôi, bây giờ, vẫn không phủ nhận ý nghĩa đúng đắn của nó nhưng tôi vẫn tự hỏi, liệu thu hút nhân tài bằng thương hiệu “trường đại học” có phải là một cách lâu bền.

1. Nhân viên chấp nhận lương thấp để vào nơi cho họ học, thì khi học đủ hoặc tạm đủ, họ sẽ đi tìm lương cao hơn.

2. Có phải nhân viên nào cũng cần phải đi học? Vì thật sự, tôi thấy có nhiều bạn mới ra trường mà kỹ nằng mềm rất tốt. Nếu đánh đồng tất cả nhân viên để cho họ đi học thì quá phí ngân sách.

3. Có phải là phải tập trung vài ngày, vào lớp ngồi, tham gia vài hoạt động trong lớp, nghỉ giải lao, có ăn uống giữa giờ, v.v. thì mới là đào tạo. Đào tạo dựa trên công việc thực tế (On-the-job training), làm dự án liên kết (cross-functional project assignment), v.v. ít tốn chi phí hơn, người được đào tạo có cơ hội áp dụng ngay lý thuyết,v.v. có thể được xem là “train” hay không?

Nhìn từ phía nhân viên, phải chăng cứ tham gia một lớp học kỹ năng mềm là mình có thể áp dụng kỹ năng đó trôi chảy và thành thao được hay không? Và nếu chấp nhận lương thấp hơn để vào một công ty đào tạo cho chúng ta, sao không tìm công việc lương cao hơn và tự bỏ tiền ra bồi dưỡng những kỹ năng, kiến thức mà mình tự nhận thấy đang thiếu hụt. 

Sau vài năm làm đào tạo và phát triển, tôi nghĩ rằng, câu nói trên vẫn luôn đúng với mọi công ty và tổ chức vì chúng ta cần bồi dưỡng lực lượng nòng cốt tốt thì tổ chức mới lớn mạnh. Nhưng đào tạo ai, hình thức nào, theo dõi sau đào tạo ra sao vẫn là một mảnh vườn hoang mà không nhiều nơi đụng đến. Mà đó mới chính là chỗ cho chúng ta khai khác tiềm năng của nhân viên chứ cả nhân viên và công ty chưa được gì nếu chỉ học xong vài ba ngày đào tạo.