Theo các meme đang lưu hành thời thượng thì câu trả lời là “Việc chọn mình chứ có ai chọn đi làm đâu” 
, nhưng từ góc nhìn hướng nghiệp, mình sẽ phải tốn nhiều thời gian hơn để trả lời.
Mình gặp câu hỏi này kha khá lần, ở nhiều hoàn cảnh. Có bạn học sinh hỏi mình vì bạn thật sự trăn trở khi nghe nhiều anh chị lớn tuổi hơn nói rằng cứ thi đại học thôi, rồi đâu biết mai này mình làm gì vì nghề chọn người mà, băn khoăn chọn ngành sớm làm gì. Có bạn thì hỏi mình vì bạn thật sự quan tâm rằng liệu công việc hướng nghiệp của mình có mang lại hiệu quả gì không khi mà định hướng xong rồi các bạn cũng đâu lựa chọn được con đường đi cho riêng mình.
Ngoài chuyện là một người làm về khai thác tiềm năng cá nhân và tư vấn xây dựng hành trình nghề nghiệp, mình cũng là người hay quan sát và chiêm nghiệm, nên mình nhìn thấy các bạn nghiêng về quan điểm “nghề chọn người” thường có một số điểm chung:
– Bạn yêu thích một nghề nào đó, và đã từng mơ ước làm nghề đó, nhưng vì các nguyên nhân khách quan hay chủ quan, mà bạn không thể theo đuổi được ước mơ
– Bạn học để làm một nghề nào đó, và rồi vì nhiều lý do, sau khi học xong, bạn đã đi một con đường khác, hay còn gọi là làm trái ngành
– Bạn không có ý định rõ rệt làm một nghề nào cả, và rồi cơ duyên nào đó mà bạn lại làm nghề mà có thể trước đó bạn cũng chưa từng biết hoặc chưa từng hiểu đó là nghề gì
Dựa trên kinh nghiệm của bản thân và quan sát từ các ca tư vấn của mình, mình đúc kết ra một số những nguyên nhân dẫn đến các trường hợp trên như sau:
– Hoàn cảnh gia đình hoặc ảnh hưởng của môi trường sống, môi trường giáo dục và các hệ ý thức xã hội tác động đến quyết định chọn nghề của các bạn – Có những trường hợp bạn yêu thích nghệ thuật nhưng việc theo đuổi học thuật chuyên nghiệp trong nghệ thuật là quá tốn kém, gia đình và người thân, hoặc chính bản thân các bạn đã hướng mình theo một con đường khác thực tế hơn.
– Nhu cầu thị trường và mức độ đáp ứng năng lực của cá nhân tại thời điểm bắt đầu sự nghiệp – Có những công việc mà tại thời điểm bạn học xong, bạn khá vất vả để tìm được một công việc phù hợp, có thể vì thị trường việc làm tạm thời đóng băng hoặc các doanh nghiệp và tổ chức cần người có nhiều kinh nghiệm mà bạn chưa đáp ứng được. Với các bạn có áp lực cần phải có việc làm ngay để đảm bảo thu nhập hoặc để không có khoảng trắng trong CV (điều này là có thật), các bạn đã nhận lời làm việc ở những nơi CHỌN mình tại thời điểm đó.
– Bạn chỉ đơn giản là chưa có đủ trải nghiệm để biết có những nghề như vậy hoặc nghề đó là làm gì cho tới khi bạn va vào nó – Rất nhiều bạn nói với mình là bạn không từng biết có một công việc như thế, bạn chỉ đơn thuần làm công việc đó vì “ai đó giới thiệu và em thấy hay hay nên làm thử và bén duyên”, hoặc “anh/ chị ấy nghĩ là việc đó phù hợp với em nên khuyên em thử xem sao”… rất đa dạng.
Có thể thấy, các bạn cho rằng “nghề chọn người” bởi vì các bạn đang làm nghề mà các bạn KHÔNG lựa chọn ngay từ ban đầu. Trong số đó, không ít người tìm thấy “chân ái” cuộc đời ở những công việc họ chưa từng nghĩ là mình sẽ làm, số khác sau thời gian làm việc để khỏa lấp khoảng trống thời gian hoặc thu nhập thì bắt đầu cảm thấy không còn vui với công việc đang chọn mình hoặc vẫn thấp thoáng đâu đó sự tiếc nuối con đường mình muốn mà chưa đi được. Vậy cơ hội nào cho “người chọn nghề” khi một người bước vào nghề nghiệp phải chịu nhiều sự tác động và trông chờ hoàn cảnh tại từng thời điểm như vậy?
(Mời các bạn xem tiếp Phần 2: Nghề chọn người hay người chọn nghề? – Đâu mới là điều đúng)
